Shiva mahimna stotram
Encyclopedia
The Shiva Mahimna Stotram is a Sanskrit composition in devotion of Shiva
. Apart from Adi Shankaracharya, many other scholars have also expressed their adoration for Shiva with poetic and devotional verses. I Hindu mythology, Śiva mahimnah Stōtram was created by Pushpadanta. Among all the hymns of Shaivism
, the one created and composed by Gandharva
Puṣpadanta is popular.
Structurally, a Stotram is a combination of Shlokas, which are chanted as Mantra. The Shlokas in the Stotram describe the God in different forms and render paens of various divine acts and celestial powers.
), it still will be impossible to comprehend the greatness of the Lord fully’ – is among the verses of this stotra.
Pushpadanta (literally, Flower-Teethed) was a divine musician of such standing, in the court of Lord Indra(King of the Gods). Pushpadanta was also a devotee of Lord Shiva
and a lover of flowers.
Once he happened to see a beautiful garden adorned with charming flowers. It was King Chitraratha's royal garden, who was also a devotee of Lord Shiva. The King used to offer flowers from his palatial garden as a symbol of his devotion to Lord Shiva.
Pushpadanta was so awestruck by the beauty of the garden, that he could not control his emotions and picked up the flowers from the garden. Every day he tried to stop himself, but failed and picked up the flowers. As a result, King Chitraratha was left with no flowers to complete his prayers to Lord Shiva.
The King did all he could to address the issue. But Pushpadanta had divine powers to be invisible and hence, the king could not find the culprit. Left with no ideas to solve this problem, the king spread bilva leaves or bilipatra (बिलीपत्र - AEGLE MARMELOS tree leaves, which are considered to be sacred offerings to Lord Shiva) in his garden.
Pushpadanta was unaware of this and unknowingly stepped on the bilva leaves. This infuriated Lord Shiva and he punished Pushpadanta by taking away his divine powers.
He was shocked, but being a blessed devotee, he realized why that happened. In order to seek forgiveness and please Lord Shiva, Pushpadant composed a stotra (song of praise) in which he elaborated at length upon Shiva's greatness as a prayer. Lord Shiva, was pleased with his prayers, absolved him and returned his divine powers. This very prayer became well known as the 'Shiva Mahimna Stotra'.
"Anyone who recites this hymn with a pure heart and devotion will be blessed with fame (कीर्ति), wealth (धन), long life (आयु) and many children (सुत) in this mortal world, and will attain Kailas (Shiva's abode) after death. Benefit of singing Shivmahimna stotra is far greater than either the benefit of spiritual initiation (दीक्षा), charity (दान), austerity (तप), pilgrimage (तीर्थ), knowledge of the scriptures (ज्ञान), or the performance of ceremonial sacrifice (यज्ञ-याग)."
श्री शिवमहिम्न स्तोत्राचा समवृत्त – समश्लोकी – समगेय मराठी अनुवाद – © गिरीश सुधीर मोडक
महिम्नः पारं ते परमविदुषो यद्यसदृशी
स्तुतिर्ब्रह्मादीनामपि तदवसन्नास्त्वयि गिरः ।
अथाऽवाच्यः सर्वः स्वमतिपरिणामावधि गृणन्
ममाप्येष स्तोत्रे हर निरपवादः परिकरः॥ १॥
शिवा, महिमा तुमचा, कथन करि मी, पामर जरी |
स्तवन करिता आपले, स्थगित परि ती, विधि वैखरी ||
यथा बुद्धी तरिही, कवन करणे, दोषचि नसे |
म्हणोनी मी आपणा, स्तुतिनमन हे, अर्पित असे ||१||
अतीतः पंथानं तव च महिमा वाङ्मनसयोः
अतद्व्यावृत्त्या यं चकितमभिधत्ते श्रुतिरपि।
स कस्य स्तोतव्यः कतिविधगुणः कस्य विषयः
पदे त्वर्वाचीने पतति न मनः कस्य न वचः॥ २॥
मनाला, वाणीला, स्तवन आपले, कर्म कठिण |
तसे वेद हि करिती, भयभित मने, तव वर्णन ||
महीमा हा आपला, कथन करणे, दिव्यचि खरे |
कुणाचीही वाणी, मन हि धजता, निव्वळ झुरे ||२||
मधुस्फीता वाचः परमममृतं निर्मितवतः
तव ब्रह्मन् किं वागपि सुरगुरोर्विस्मयपदम्।
मम त्वेतां वाणीं गुणकथनपुण्येन भवतः
पुनामीत्यर्थेऽस्मिन् पुरमथन बुद्धिर्व्यवसिता॥ ३॥
वेदांच्या वाणीला, कथित दिधली, माधुरि तुम्ही |
तरीही तो ब्रह्मा, करि न आपणा, विस्मित कधी ||
परंतू हे शंभो, पुनित करण्या, मम वैखरी |
स्तवन आपले ऐसे, उचित अशि माऽझी मति करी ||३||
तवैश्वर्यं यत्तज्जगदुदयरक्षाप्रलयकृत्
त्रयीवस्तु व्यस्तं तिस्रुषु गुणभिन्नासु तनुषु।
अभव्यानामस्मिन् वरद रमणीयामरमणीं
विहन्तुं व्याक्रोशीं विदधत इहैके जडधियः॥ ४॥
जगाची उत्पत्ती, स्थिती लयचि ऐऽश्वर्य आपले|
त्रिगूणात्मक वैभव, खचितचि त्रिमूर्तीत उतरे ||
अश्या ऐश्वर्याला, स्तिमित करि मूऽढ मति कुणी |
जरी करि कांगावा, अधपतन त्याऽचे हो झणी ||४||
किमीहः किंकायः स खलु किमुपायस्त्रिभुवनं
किमाधारो धाता सृजति किमुपादान इति च।
अतर्क्यैश्वर्ये त्वय्यनवसर दुःस्थो हतधियः
कुतर्कोऽयं कांश्चित् मुखरयति मोहाय जगतः॥ ५॥
अज्ञानी हे म्हणती, रचली विधिने, सृष्टि हि जरी |
विना साधन ब्रह्मा, न करू शकला, गोष्ट हि खरी ||
सामर्थ्याने आपल्या, उचित रचिली, आपण धरा |
कुतर्कांना मुळिही, कधिच न मिळो, तोऽ आसरा ||५||
अजन्मानो लोकाः किमवयववन्तोऽपि जगतां
अधिष्ठातारं किं भवविधिरनादृत्य भवति।
अनीशो वा कुर्याद् भुवनजनने कः परिकरो
यतो मन्दास्त्वां प्रत्यमरवर संशेरत इमे॥ ६॥
चराचर ह्या लोकी, नसती हि कुणी, जन्माविना |
जगाची उत्पत्ती, खचित मुळि ना, कर्त्याविना ||
हाती नसता साधन, आपणचि कि हे, जग निर्मिले |
कुणी घेता शंका, त्वरित ठरती, मंदमति ते ||६||
त्रयी साङ्ख्यं योगः पशुपतिमतं वैष्णवमिति
प्रभिन्ने प्रस्थाने परमिदमदः पथ्यमिति च।
रुचीनां वैचित्र्यादृजुकुटिल नानापथजुषां
नृणामेको गम्यस्त्वमसि पयसामर्णव इव॥ ७॥
तिन्ही वेदही शास्त्रे, कथन करिती, मार्ग सगळे |
जरी भिन्न हि असती, ईश प्रतिचि ते, नेति स्वबळे ||
रुची वैविध्याने, अनुसरि कुणी, मार्ग कुठला |
नदी-सागर परि तो, उचित समयी, प्राप्त आपणा ||७||
महोक्षः खट्वाङ्गं परशुरजिनं भस्म फणिनः
कपालं चेतीयत्तव वरद तन्त्रोपकरणम्।
सुरास्तां तामृद्धिं दधति तु भवद्भूप्रणिहितां
न हि स्वात्मारामं विषयमृगतृष्णा भ्रमयति॥ ८॥
शिवा नंदी परशू, जिन व हाति खट्वांग धरिसी |
गळा रुंड माळा, फणिधर आणी, विभूति शिरसी ||
कटाक्षाने आपल्या, कथित सुख भोऽगी जरि कुणी |
परम आनंदी जो, विषय प्रति हव्यास, न धरी || ८ ||
ध्रुवं कश्चित् सर्वं सकलमपरस्त्वध्रुवमिदं
परो ध्रौव्याऽध्रौव्ये जगति गदति व्यस्तविषये।
समस्तेऽप्येतस्मिन् पुरमथन तैर्विस्मित इव
स्तुवन् जिह्रेमि त्वां न खलु ननु धृष्टा मुखरता॥ ९॥
म्हणे जग हे चिरजीऽवित कुणिही त्या, असहमत |
खरे म्हणता दोन्ही, क्षणिक चि परी, मी स्तंभित ||
मुळी ढळणे नाही, स्तवन करण्या, निर्भिडपणे |
मुखी शब्द हि करिती, प्रथम आपणा, धीटचि खरे ||९||
तवैश्वर्यं यत्नाद् यदुपरि विरिञ्चिर्हरिरधः
परिच्छेतुं यातावनलमनलस्कन्धवपुषः।
ततो भक्तिश्रद्धा-भरगुरु-गृणद्भ्यां गिरिश यत्
स्वयं तस्थे ताभ्यां तव किमनुवृत्तिर्न फलति॥ १०॥
सामर्थ्याची आपल्या, गणति करण्या, ते विधि हरी |
शिरी पायी जाता, मुळि न कळला, थांगचि परी ||
स्तुती तुमची त्यांनी, त्वरित करणे, आरंभले |
कृपा आपण केली, मनोमन हि ते, आनंदले || १० ||
अयत्नादासाद्य त्रिभुवनमवैरव्यतिकरं
दशास्यो यद्बाहूनभृत रणकण्डू-परवशान्।
शिरःपद्मश्रेणी-रचितचरणाम्भोरुह-बलेः
स्थिरायास्त्वद्भक्तेस्त्रिपुरहर विस्फूर्जितमिदम्॥ ११॥
त्रिभूवन जे हस्त, सहज करिती, की अंकित |
दशानन त्या हस्ते, करि समर संऽगरभूमीत ||
तयाने हो आपणा, नव शिरे खुडोऽनी अर्पिली |
कृपा आपली त्यावर, खचित अशि ती, सार्थ ठरली ||११||
अमुष्य त्वत्सेवा-समधिगतसारं भुजवनं
बलात् कैलासेऽपि त्वदधिवसतौ विक्रमयतः।
अलभ्या पातालेऽप्यलसचलितांगुष्ठशिरसि
प्रतिष्ठा त्वय्यासीद् ध्रुवमुपचितो मुह्यति खलः॥ १२॥
प्रभो सेवित आपणा, प्रबळचि पुन्हा, तो रावण |
बळे कैलासाला, हलवू धजला, निष्कारण ||
न थारा पाताळी, आपण धरता, अंगुलि-अग्र |
खला कितिही पोसा, कृतघ्न चि तो, या भूवर ||१२||
यदृद्धिं सुत्राम्णो वरद परमोच्चैरपि सतीं
अधश्चक्रे बाणः परिजनविधेयत्रिभुवनः।
न तच्चित्रं तस्मिन् वरिवसितरि त्वच्चरणयोः
न कस्याप्युन्नत्यै भवति शिरसस्त्वय्यवनतिः॥ १३॥
वरद शंभो ज्याने, जग नमविले, हे सत्वर |
स्व-संपत्ती योगे, नमवि इंद्रा, बाणासुर ||
मुळी नाही अद्भुत, सदर कृति हो, ही निश्चित |
होई उन्नति त्याची, सतत चरणी, जो तव नत ||१३||
अकाण्ड-ब्रह्माण्ड-क्षयचकित-देवासुरकृपा
विधेयस्याऽऽसीद् यस्त्रिनयन विषं संहृतवतः।
स कल्माषः कण्ठे तव न कुरुते न श्रियमहो
विकारोऽपि श्लाघ्यो भुवन-भय- भङ्ग- व्यसनिनः॥ १४॥
जगत -हासा कल्पे, सूर असुर ते, भांबावले |
त्रिनेत्रा तुम्ही त्यांचे, तारण करण्या, ते विष पिले ||
जरी कंठहि काळा, भूषवि आपणा, निश्चितपणे |
चराचर नाशाची, भितिच ठरली, आभूषणे ||१४||
असिद्धार्था नैव क्वचिदपि सदेवासुरनरे
निवर्तन्ते नित्यं जगति जयिनो यस्य विशिखाः।
स पश्यन्नीश त्वामितरसुरसाधारणमभूत्
स्मरः स्मर्तव्यात्मा न हि वशिषु पथ्यः परिभवः॥ १५॥
जगी तीर मदनाचा, मुळिच कधि ना, जाई रिता |
असा मदनही गेला, जळून झणि तुऽम्ही कोपता ||
तुम्हा वरती होता, मूढ मतिने त्या, तीर सोडला |
जितेंद्रिय हो तुम्हा, कुणि डिवचले, तो संपला ||१५||
मही पादाघाताद् व्रजति सहसा संशयपदं
पदं विष्णोर्भ्राम्यद् भुज-परिघ-रुग्ण-ग्रह- गणम्।
मुहुर्द्यौर्दौस्थ्यं यात्यनिभृत-जटा-ताडित-तटा
जगद्रक्षायै त्वं नटसि ननु वामैव विभुता॥ १६॥
तुम्ही तांडव करिता, थरथर करी, तेंव्हा मही |
हस्तांदोलन करता, ग्रह गण भिवोनी, भजि हरी ||
जटांच्या आघाते, सहज सुर लोऽक हि डळमळे |
जगाला रक्षाया, स्वरूप आपले, कधि ना कळे || १६||
वियद्व्यापी तारा-गण-गुणित-फेनोद्गम-रुचिः
प्रवाहो वारां यः पृषतलघुदृष्टः शिरसि ते।
जगद्द्वीपाकारं जलधिवलयं तेन कृतमिति
अनेनैवोन्नेयं धृतमहिम दिव्यं तव वपुः॥ १७॥
खगोलाला व्यापी, अतिधवल हे, गंगाजल |
प्रवाहचि जणु त्याचा, शिरसि आपुल्या, सूक्ष्म अचल ||
जगाला तरि त्याने, सहज दिधली, द्वीपाकृती |
अशी भव्यचि काया, तव, शरण मी, आपणाप्रती ||१७||
रथः क्षोणी यन्ता शतधृतिरगेन्द्रो धनुरथो
रथाङ्गे चन्द्रार्कौ रथ-चरण-पाणिः शर इति।
दिधक्षोस्ते कोऽयं त्रिपुरतृणमाडम्बर-विधिः
विधेयैः क्रीडन्त्यो न खलु परतन्त्राः प्रभुधियः॥ १८॥
मही रूपी रथ अन, विधी बनवला, तो सारथी |
रवी चंद्र ही चाके, अचल धनु झाऽला सांप्रती ||
हरी रूपी तीर तो, त्रिपुर प्रति हा, सरसावला |
करी लिलया सगळे, तुम्हिच मतिने, श्रेष्ठ ठरला || १८ ||
हरिस्ते साहस्रं कमल बलिमाधाय पदयोः
यदेकोने तस्मिन् निजमुदहरन्नेत्रकमलम्।
गतो भक्त्युद्रेकः परिणतिमसौ चक्रवपुषः
त्रयाणां रक्षायै त्रिपुरहर जागर्ति जगताम्॥ १९॥
सहस्त्र चि कमलांनी, तव पूजन प्रति, हरी तत्पर |
स्वनेत्र चि तो अर्पी, क्षणिक पडता, कमी सत्वर ||
तुवा त्या भक्तीने, मुदित होऊनी, चक्र दिधले |
शिवा ते जगताचे, तारण करण्या, साधन ठरे || १९ ||
क्रतौ सुप्ते जाग्रत् त्वमसि फलयोगे क्रतुमतां
क्व कर्म प्रध्वस्तं फलति पुरुषाराधनमृते।
अतस्त्वां सम्प्रेक्ष्य क्रतुषु फलदान-प्रतिभुवं
श्रुतौ श्रद्धां बध्वा दृढपरिकरः कर्मसु जनः॥ २०॥
सदा यज्ञाचे फल, त्वरित दिधण्या, तुम्ही उत्सुक |
जरी झाऽले नष्ट, उचित भजणे, देवादिक ||
म्हणे वेदवचन ते, फल प्रदाऽना तुम्ही बांधील |
करी निश्चय नर अन, यज्ञ करिता, मिळवी फल ||२०||
क्रियादक्षो दक्षः क्रतुपतिरधीशस्तनुभृतां
ऋषीणामार्त्विज्यं शरणद सदस्याः सुर-गणाः।
क्रतुभ्रंशस्त्वत्तः क्रतुफल-विधान-व्यसनिनः
ध्रुवं कर्तुः श्रद्धा-विधुरमभिचाराय हि मखाः॥ २१॥
जरी दक्षचि कर्ता, निपुण ऋषी त्याऽचे ऋत्विज |
उपस्थित सुर सगळे, करत बसले, ते हितगुज ||
उधळला तो यज्ञ, तुम्हीच आपल्या, बाऽहू बळे |
अहो नास्तिकांना, उचितची असे, कि फळ मिळे ||२१||
प्रजानाथं नाथ प्रसभमभिकं स्वां दुहितरं
गतं रोहिद् भूतां रिरमयिषुमृष्यस्य वपुषा।
धनुष्पाणेर्यातं दिवमपि सपत्राकृतममुं
त्रसन्तं तेऽद्यापि त्यजति न मृगव्याधरभसः॥ २२॥
स्वकन्या हव्यासे, क्षणिक पळला, तो आधी विधी |
मृगारूपे चतुराऽनन हि नि पुढे, मृग कामिनी ||
मृगा नक्षत्रचि परि, बनवि तिर तो, तव सत्वर |
अजूनहि तो आर्द्रा, तिरची मृग वेऽधा तत्पर || २२ ||
स्वलावण्याशंसा धृतधनुषमह्नाय तृणवत्
पुरः प्लुष्टं दृष्ट्वा पुरमथन पुष्पायुधमपि।
यदि स्त्रैणं देवी यमनिरत-देहार्ध-घटनात्
अवैति त्वामद्धा बत वरद मुग्धा युवतयः॥ २३॥
उमेच्या सौंदर्ये, मोहित करि आपऽणा मदन तो |
कटाक्षाने आपल्या, त्वरित जळुनी, भस्म परि तो ||
गिरीऽजेची भक्ती, बनवि तिजला, तव कामिनी |
उमा लंपट आपणा, म्हणत तरि ती, मूढ मानिनी ||२३||
श्मशानेष्वाक्रीडा स्मरहर पिशाचाः सहचराः
चिता-भस्मालेपः स्रगपि नृकरोटी-परिकरः।
अमङ्गल्यं शीलं तव भवतु नामैवमखिलं
तथापि स्मर्तॄणां वरद परमं मङ्गलमसि॥ २४॥
स्मशानी संचार, वश पिशाऽच्चे, आणि ती भुते |
उटी प्रेतांची अन, रूंडमाऽला, गळि शोभते ||
अमंगळ आऽचारचि, असूनी आपला, तो सर्वदा |
खरोखर भक्तांना, मंगलकारक, तुम्ही हो शिवा || २४ ||
मनः प्रत्यक्चित्ते सविधमविधायात्त-मरुतः
प्रहृष्यद्रोमाणः प्रमद-सलिलोत्सङ्गति-दृशः।
यदालोक्याह्लादं ह्रद इव निमज्यामृतमये
दधत्यन्तस्तत्त्वं किमपि यमिनस्तत् किल भवान्॥ २५॥
शम व दम नि तितिक्षा, प्राप्त करूनीऽ, वैराग्य ते |
ऋषी ध्यान करी अन, अंती नयनी, मोदाश्रुते ||
रोमांचित अशी काया, प्राप्त त्या परमाऽत्म्या मुळे |
तुम्हीच खरचचि कर्ताऽ अंति सर्वांऽना हो कळे || २५ ||
त्वमर्कस्त्वं सोमस्त्वमसि पवनस्त्वं हुतवहः
त्वमापस्त्वं व्योम त्वमु धरणिरात्मा त्वमिति च।
परिच्छिन्नामेवं त्वयि परिणता बिभ्रति गिरं
न विद्मस्तत्तत्त्वं वयमिह तु यत् त्वं न भवसि॥ २६॥
तुम्हिच रवि तुम्ही चंद्र, पवन आणि तो, अग्निही तुम्ही |
तुम्हिच जल आकाशन, धरति आणि आऽत्मा ही तुम्ही ||
जगी जाणति सारे, सत्य सगळे, सर्वश्रुत |
तुम्हा वाचून कुठली, गोष्ट मुळी ना, संभऽवत || २६ ||
त्रयीं तिस्रो वृत्तीस्त्रिभुवनमथो त्रीनपि सुरान्
अकाराद्यैर्वर्णैस्त्रिभिरभिदधत् तीर्णविकृति।
तुरीयं ते धाम ध्वनिभिरवरुन्धानमणुभिः
समस्तं व्यस्तं त्वां शरणद गृणात्योमिति पदम्॥ २७॥
तिन्ही वेद अवस्था, त्रिभुवन व ते, देवहि तिन्ही |
अ-ऊ-म चि ॐकारी, सर्व स्थिति या, प्रतिपादिती ||
तुम्ही त्या उल्लंघुनी, चवथी स्थिति की, संपादिली |
ॐकाऽराची दीक्षा, शरण कुणी येऽता तुम्ही दिली || २७ ||
भवः शर्वो रुद्रः पशुपतिरथोग्रः सहमहान्
तथा भीमेशानाविति यदभिधानाष्टकमिदम्।
अमुष्मिन् प्रत्येकं प्रविचरति देव श्रुतिरपि
प्रियायास्मैधाम्ने प्रणिहित-नमस्योऽस्मि भवते॥ २८॥
तुम्ही उग्र मनस्वी, तापट आणखी, संहारक |
अती बलशाली तरि, विश्व जन्मा, तुम्हि कारक ||
प्रभो ईश्वर आपली, आठही नामे, अति मंगल |
वेदांनाही भारी, नमन धरुनी, पद यूगुल || २८ ||
नमो नेदिष्ठाय प्रियदव दविष्ठाय च नमः
नमः क्षोदिष्ठाय स्मरहर महिष्ठाय च नमः।
नमो वर्षिष्ठाय त्रिनयन यविष्ठाय च नमः
नमः सर्वस्मै ते तदिदमतिसर्वाय च नमः॥ २९॥
नमन अन्तःपुर स्थित, आणिक अतिदुर स्थित, शंकरा |
नमन अती सूक्ष्मचि परि, अतिशय महाऽन चि, शंकरा ||
नमन अति प्राचिन तरि, नुतन अतिशय, तव शंकरा |
नमन अंतर्यामी, सर्वगाऽमी तुज, शंकरा || २९ ||
बहुल-रजसे विश्वोत्पत्तौ भवाय नमो नमः
प्रबल-तमसे तत् संहारे हराय नमो नमः।
जन-सुखकृते सत्त्वोद्रिक्तौ मृडाय नमो नमः
प्रमहसि पदे निस्त्रैगुण्ये शिवाय नमो नमः॥ ३०॥
रजोगुण धारी, विश्व जनक त्या, भवास नमन करा |
तमोगुण धारी, विश्वविनाशक, हरास नमन करा ||
सत्वगुण धारी, जगतत्रात्या, मृडास नमन करा |
सर्वगुण धारी, त्रिगुणातीता, शिवास नमन करा || ३० ||
कृश-परिणति-चेतः क्लेशवश्यं क्व चेदं
क्व च तव गुण-सीमोल्लङ्घिनी शश्वदृद्धिः।
इति चकितममन्दीकृत्य मां भक्तिराधा
द्वरद चरणयोस्ते वाक्य-पुष्पोपहारम्॥ ३१॥
लघु हळवी दुबळी की, माझी हो, हस्व ती मती |
त्रिगुण चि उल्लंघी ती, दिव्य मती, आपणाप्रति ||
समजुनी मज तुम्ही, जाड्य ते, दूर केले |
शब्द रुपी पुष्पमाला, चरणी आपुल्या, विराजे || ३१ ||
असित-गिरि-समं स्यात् कज्जलं सिन्धु-पात्रे
सुर-तरुवर-शाखा लेखनी पत्रमुर्वी।
लिखति यदि गृहीत्वा शारदा सर्वकालं
तदपि तव गुणानामीश पारं न याति॥ ३२॥
सिंधू रुपी दौऽ तितली, काळी हो, करुनी शाई |
कल्पतरू लेखणी अन, धरणी काऽगद चि होई ||
बसली अशी लिहित, शारदा जरी अखंड |
करू न शकली शब्दबद्ध, गुण कि आपले प्रचंड || ३२ ||
असुर-सुर-मुनीन्द्रैरर्चितस्येन्दु-मौलेः
ग्रथित-गुणमहिम्नो निर्गुणस्येश्वरस्य।
सकल-गण-वरिष्ठः पुष्पदन्ताभिधानः
रुचिरमलघुवृत्तैः स्तोत्रमेतच्चकार॥ ३३॥
असुर सुर मुनींनी, वर्णिले गुणचि ज्याचे |
पूजन केलेचि त्यांनी, स्तवन ही रचून त्याचे ||
प्रभू तुम्ही अजि ऐसे, वंदी तो पुष्पदंत
भजन तव करी तो, गाउनी कथित स्तोत्र || ३३ ||
अहरहरनवद्यं धूर्जटेः स्तोत्रमेतत्
पठति परमभक्त्या शुद्ध-चित्तः पुमान् यः।
स भवति शिवलोके रुद्रतुल्यस्तथाऽत्र
प्रचुरतर-धनायुः पुत्रवान् कीर्तिमांश्च॥ ३४॥
जटा धारि त्या शिवाचे, स्तोत्र हे पुण्यकारी
प्रतिदिनी शुद्ध चित्ते, जो कुणी क्षणिक गाई
कथित खचित पावे, रुद्र लोक ही त्वरीत
धन पुत्र आयु कीर्ती, प्राप्त तो करि सुपात्र ||३४ ||
महेशान्नापरो देवो महिम्नो नापरा स्तुतिः।
अघोरान्नापरो मन्त्रो नास्ति तत्त्वं गुरोः परम्॥ ३५॥
शिवाविण ना दुजा देव, महिम्ना विण नाही स्तुती
अघोर चि हा एक मंत्र, रुद्रा विण ना दुजा गुरु || ३५ ||
दीक्षा दानं तपस्तीर्थं ज्ञानं यागादिकाः क्रियाः।
महिम्नस्तव पाठस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम्॥ ३६॥
दान दीक्षा तप व यात्रा, यज्ञ कर्मान्परी कृती
सोळापट परि फल प्राप्ती, महिम्न चि जे सदा गाती || ३६ ||
कुसुमदशन-नामा सर्व-गन्धर्व-राजः
शशिधरवर-मौलेर्देवदेवस्य दासः।
स खलु निज-महिम्नो भ्रष्ट एवास्य रोषात्
स्तवनमिदमकार्षीद् दिव्य-दिव्यं महिम्नः॥ ३७॥
कुसुम दशन नामे, एक गंधर्व होता
शिव बिल्वपत्र त्याच्या, पाउली क्षणिक पडता
सदाशिव अवकृपेने, दुःखी तो त्वरित झाला
म्हणुनि रचुनी ऐसे, स्तोत्र तो अर्पि त्याला || ३७ ||
सुरगुरुमभिपूज्य स्वर्ग-मोक्षैक-हेतुं
पठति यदि मनुष्यः प्राञ्जलिर्नान्य-चेताः।
व्रजति शिव-समीपं किन्नरैः स्तूयमानः
स्तवनमिदममोघं पुष्पदन्तप्रणीतम्॥ ३८॥
सूर गुरु पूज्यचि हे, स्तोत्र ते स्वर्गदायी
पठण करि कुणीही, खचित तो मुक्ती पावी
पुष्पदंत कृत स्तोत्र, रोज जो स्तवन करतो
शिवप्रति गती त्याची, स्वर्ग ही प्राप्त होतो || ३८ ||
आसमाप्तमिदं स्तोत्रं पुण्यं गन्धर्व-भाषितम्।
अनौपम्यं मनोहारि सर्वमीश्वरवर्णनम्॥ ३९॥
गंधर्व रचित हे स्तोत्र समाप्ती प्रत ये आता |
सुंदर वर्णन शंकराचे, अनुपमचि ही असे सदा || ३९ ||
इत्येषा वाङ्मयी पूजा श्रीमच्छङ्कर-पादयोः।
अर्पिता तेन देवेशः प्रीयतां मे सदाशिवः॥ ४०॥
अशी ही अक्षरी पूजा, वाहिली शिवा तुज प्रति
शरण आलो तुम्हा देवा, द्यावी तुम्ही मम सद्गती || ४० ||
तव तत्त्वं न जानामि कीदृशोऽसि महेश्वर।
यादृशोऽसि महादेव तादृशाय नमो नमः॥ ४१॥
न जाणे मी रूप तुमचे, ठाव नाही तवाकृती
जसे आहे रूप तुमचे, शरण मी त्या रुपा प्रति || ४१ ||
एककालं द्विकालं वा त्रिकालं यः पठेन्नरः।
सर्वपाप-विनिर्मुक्तः शिव लोके महीयते॥ ४२॥
एकदा दोनदा अथवा, तीन वेळा म्हणे कुणी
सर्व पापां मधुन मुक्ती, अंति जातो शिवाप्रती || ४२ ||
श्री पुष्पदन्त-मुख-पङ्कज-निर्गतेन| स्तोत्रेण किल्बिष-हरेण हर-प्रियेण।
कण्ठस्थितेन पठितेन समाहितेन|सुप्रीणितो भवति भूतपतिर्महेशः॥ ४३॥
श्री पुष्पदंतमुखकमला, तून जे आले| स्तवन हे महादेवा, प्रति अर्पिले
पठण जो, करि त्याऽचे मनोमन|शिवचि तो करतो, त्याचे रक्षण || ४३ ||
पुष्पदंत कृत महिम्न, भाषा त्याची कि संस्कृत
मी मोडक गिरीश सुधीर, भाषांतरि त्या मराठीत
ठेऊनही त्या समवृत्त, बदलली नाही गेयता
कृपा होऊनी त्या शिवाची, सौख्य लाभू दे सर्वथा || ४४ ||
॥ इति श्री पुष्पदन्त विरचितं शिवमहिम्नः स्तोत्रं समाप्तम्॥
Shiva
Shiva is a major Hindu deity, and is the destroyer god or transformer among the Trimurti, the Hindu Trinity of the primary aspects of the divine. God Shiva is a yogi who has notice of everything that happens in the world and is the main aspect of life. Yet one with great power lives a life of a...
. Apart from Adi Shankaracharya, many other scholars have also expressed their adoration for Shiva with poetic and devotional verses. I Hindu mythology, Śiva mahimnah Stōtram was created by Pushpadanta. Among all the hymns of Shaivism
Shaivism
Shaivism is one of the four major sects of Hinduism, the others being Vaishnavism, Shaktism and Smartism. Followers of Shaivism, called "Shaivas," and also "Saivas" or "Saivites," revere Shiva as the Supreme Being. Shaivas believe that Shiva is All and in all, the creator, preserver, destroyer,...
, the one created and composed by Gandharva
Gandharva
Gandharva is a name used for distinct mythological beings in Hinduism and Buddhism; it is also a term for skilled singers in Indian classical music.-In Hinduism:...
Puṣpadanta is popular.
‘Stotram’ as a Form and a Genre
A Stotra (Stotram) is a collection of linked and contextual Shlokas which are dedicated to Gods as prayer or homages. Stotras are the primary verses from Sanskrit scriptures, meant for used as recitable prayers.Structurally, a Stotram is a combination of Shlokas, which are chanted as Mantra. The Shlokas in the Stotram describe the God in different forms and render paens of various divine acts and celestial powers.
Context
The thought behind the composition is ‘Enumerating the greatness of Lord Shiva’, being a typical frame of devotion and dedication. In the verses of the Stotram lie myths and stories about various great acts of the Lord Mahadeva. The famous and oft-repeated Sanskrit Shloka ‘Asiti Girisamam…...’ which means ‘if an ocean is made the inkpot, the branch of the mythical Parijata tree made the pen and Goddess Saraswati (The Goddess of Knowledge) embarks to write the glory of Lord (ShivaShiva
Shiva is a major Hindu deity, and is the destroyer god or transformer among the Trimurti, the Hindu Trinity of the primary aspects of the divine. God Shiva is a yogi who has notice of everything that happens in the world and is the main aspect of life. Yet one with great power lives a life of a...
), it still will be impossible to comprehend the greatness of the Lord fully’ – is among the verses of this stotra.
The Composition (Story of Pushpadanta)
Pushpadanta was a Gandharva (गांधर्व), a celestial musician. Along with the kinnar (nymphs), yaksha (archangels), apsara (celestial dancers) etc., gandharva are beings which are said to live in the skies and in the atmosphere, in contact with the higher plane: that of the Gods. They are not necessarily spiritually realised, but are superior to humans.Pushpadanta (literally, Flower-Teethed) was a divine musician of such standing, in the court of Lord Indra(King of the Gods). Pushpadanta was also a devotee of Lord Shiva
Shiva
Shiva is a major Hindu deity, and is the destroyer god or transformer among the Trimurti, the Hindu Trinity of the primary aspects of the divine. God Shiva is a yogi who has notice of everything that happens in the world and is the main aspect of life. Yet one with great power lives a life of a...
and a lover of flowers.
Once he happened to see a beautiful garden adorned with charming flowers. It was King Chitraratha's royal garden, who was also a devotee of Lord Shiva. The King used to offer flowers from his palatial garden as a symbol of his devotion to Lord Shiva.
Pushpadanta was so awestruck by the beauty of the garden, that he could not control his emotions and picked up the flowers from the garden. Every day he tried to stop himself, but failed and picked up the flowers. As a result, King Chitraratha was left with no flowers to complete his prayers to Lord Shiva.
The King did all he could to address the issue. But Pushpadanta had divine powers to be invisible and hence, the king could not find the culprit. Left with no ideas to solve this problem, the king spread bilva leaves or bilipatra (बिलीपत्र - AEGLE MARMELOS tree leaves, which are considered to be sacred offerings to Lord Shiva) in his garden.
Pushpadanta was unaware of this and unknowingly stepped on the bilva leaves. This infuriated Lord Shiva and he punished Pushpadanta by taking away his divine powers.
He was shocked, but being a blessed devotee, he realized why that happened. In order to seek forgiveness and please Lord Shiva, Pushpadant composed a stotra (song of praise) in which he elaborated at length upon Shiva's greatness as a prayer. Lord Shiva, was pleased with his prayers, absolved him and returned his divine powers. This very prayer became well known as the 'Shiva Mahimna Stotra'.
"Anyone who recites this hymn with a pure heart and devotion will be blessed with fame (कीर्ति), wealth (धन), long life (आयु) and many children (सुत) in this mortal world, and will attain Kailas (Shiva's abode) after death. Benefit of singing Shivmahimna stotra is far greater than either the benefit of spiritual initiation (दीक्षा), charity (दान), austerity (तप), pilgrimage (तीर्थ), knowledge of the scriptures (ज्ञान), or the performance of ceremonial sacrifice (यज्ञ-याग)."
Sanskrit Shlokas & Marathi Translation of Shri Shiva Mahimna Stotra arranged in Alternate manner in Devnagari Script
ॐश्री शिवमहिम्न स्तोत्राचा समवृत्त – समश्लोकी – समगेय मराठी अनुवाद – © गिरीश सुधीर मोडक
महिम्नः पारं ते परमविदुषो यद्यसदृशी
स्तुतिर्ब्रह्मादीनामपि तदवसन्नास्त्वयि गिरः ।
अथाऽवाच्यः सर्वः स्वमतिपरिणामावधि गृणन्
ममाप्येष स्तोत्रे हर निरपवादः परिकरः॥ १॥
शिवा, महिमा तुमचा, कथन करि मी, पामर जरी |
स्तवन करिता आपले, स्थगित परि ती, विधि वैखरी ||
यथा बुद्धी तरिही, कवन करणे, दोषचि नसे |
म्हणोनी मी आपणा, स्तुतिनमन हे, अर्पित असे ||१||
अतीतः पंथानं तव च महिमा वाङ्मनसयोः
अतद्व्यावृत्त्या यं चकितमभिधत्ते श्रुतिरपि।
स कस्य स्तोतव्यः कतिविधगुणः कस्य विषयः
पदे त्वर्वाचीने पतति न मनः कस्य न वचः॥ २॥
मनाला, वाणीला, स्तवन आपले, कर्म कठिण |
तसे वेद हि करिती, भयभित मने, तव वर्णन ||
महीमा हा आपला, कथन करणे, दिव्यचि खरे |
कुणाचीही वाणी, मन हि धजता, निव्वळ झुरे ||२||
मधुस्फीता वाचः परमममृतं निर्मितवतः
तव ब्रह्मन् किं वागपि सुरगुरोर्विस्मयपदम्।
मम त्वेतां वाणीं गुणकथनपुण्येन भवतः
पुनामीत्यर्थेऽस्मिन् पुरमथन बुद्धिर्व्यवसिता॥ ३॥
वेदांच्या वाणीला, कथित दिधली, माधुरि तुम्ही |
तरीही तो ब्रह्मा, करि न आपणा, विस्मित कधी ||
परंतू हे शंभो, पुनित करण्या, मम वैखरी |
स्तवन आपले ऐसे, उचित अशि माऽझी मति करी ||३||
तवैश्वर्यं यत्तज्जगदुदयरक्षाप्रलयकृत्
त्रयीवस्तु व्यस्तं तिस्रुषु गुणभिन्नासु तनुषु।
अभव्यानामस्मिन् वरद रमणीयामरमणीं
विहन्तुं व्याक्रोशीं विदधत इहैके जडधियः॥ ४॥
जगाची उत्पत्ती, स्थिती लयचि ऐऽश्वर्य आपले|
त्रिगूणात्मक वैभव, खचितचि त्रिमूर्तीत उतरे ||
अश्या ऐश्वर्याला, स्तिमित करि मूऽढ मति कुणी |
जरी करि कांगावा, अधपतन त्याऽचे हो झणी ||४||
किमीहः किंकायः स खलु किमुपायस्त्रिभुवनं
किमाधारो धाता सृजति किमुपादान इति च।
अतर्क्यैश्वर्ये त्वय्यनवसर दुःस्थो हतधियः
कुतर्कोऽयं कांश्चित् मुखरयति मोहाय जगतः॥ ५॥
अज्ञानी हे म्हणती, रचली विधिने, सृष्टि हि जरी |
विना साधन ब्रह्मा, न करू शकला, गोष्ट हि खरी ||
सामर्थ्याने आपल्या, उचित रचिली, आपण धरा |
कुतर्कांना मुळिही, कधिच न मिळो, तोऽ आसरा ||५||
अजन्मानो लोकाः किमवयववन्तोऽपि जगतां
अधिष्ठातारं किं भवविधिरनादृत्य भवति।
अनीशो वा कुर्याद् भुवनजनने कः परिकरो
यतो मन्दास्त्वां प्रत्यमरवर संशेरत इमे॥ ६॥
चराचर ह्या लोकी, नसती हि कुणी, जन्माविना |
जगाची उत्पत्ती, खचित मुळि ना, कर्त्याविना ||
हाती नसता साधन, आपणचि कि हे, जग निर्मिले |
कुणी घेता शंका, त्वरित ठरती, मंदमति ते ||६||
त्रयी साङ्ख्यं योगः पशुपतिमतं वैष्णवमिति
प्रभिन्ने प्रस्थाने परमिदमदः पथ्यमिति च।
रुचीनां वैचित्र्यादृजुकुटिल नानापथजुषां
नृणामेको गम्यस्त्वमसि पयसामर्णव इव॥ ७॥
तिन्ही वेदही शास्त्रे, कथन करिती, मार्ग सगळे |
जरी भिन्न हि असती, ईश प्रतिचि ते, नेति स्वबळे ||
रुची वैविध्याने, अनुसरि कुणी, मार्ग कुठला |
नदी-सागर परि तो, उचित समयी, प्राप्त आपणा ||७||
महोक्षः खट्वाङ्गं परशुरजिनं भस्म फणिनः
कपालं चेतीयत्तव वरद तन्त्रोपकरणम्।
सुरास्तां तामृद्धिं दधति तु भवद्भूप्रणिहितां
न हि स्वात्मारामं विषयमृगतृष्णा भ्रमयति॥ ८॥
शिवा नंदी परशू, जिन व हाति खट्वांग धरिसी |
गळा रुंड माळा, फणिधर आणी, विभूति शिरसी ||
कटाक्षाने आपल्या, कथित सुख भोऽगी जरि कुणी |
परम आनंदी जो, विषय प्रति हव्यास, न धरी || ८ ||
ध्रुवं कश्चित् सर्वं सकलमपरस्त्वध्रुवमिदं
परो ध्रौव्याऽध्रौव्ये जगति गदति व्यस्तविषये।
समस्तेऽप्येतस्मिन् पुरमथन तैर्विस्मित इव
स्तुवन् जिह्रेमि त्वां न खलु ननु धृष्टा मुखरता॥ ९॥
म्हणे जग हे चिरजीऽवित कुणिही त्या, असहमत |
खरे म्हणता दोन्ही, क्षणिक चि परी, मी स्तंभित ||
मुळी ढळणे नाही, स्तवन करण्या, निर्भिडपणे |
मुखी शब्द हि करिती, प्रथम आपणा, धीटचि खरे ||९||
तवैश्वर्यं यत्नाद् यदुपरि विरिञ्चिर्हरिरधः
परिच्छेतुं यातावनलमनलस्कन्धवपुषः।
ततो भक्तिश्रद्धा-भरगुरु-गृणद्भ्यां गिरिश यत्
स्वयं तस्थे ताभ्यां तव किमनुवृत्तिर्न फलति॥ १०॥
सामर्थ्याची आपल्या, गणति करण्या, ते विधि हरी |
शिरी पायी जाता, मुळि न कळला, थांगचि परी ||
स्तुती तुमची त्यांनी, त्वरित करणे, आरंभले |
कृपा आपण केली, मनोमन हि ते, आनंदले || १० ||
अयत्नादासाद्य त्रिभुवनमवैरव्यतिकरं
दशास्यो यद्बाहूनभृत रणकण्डू-परवशान्।
शिरःपद्मश्रेणी-रचितचरणाम्भोरुह-बलेः
स्थिरायास्त्वद्भक्तेस्त्रिपुरहर विस्फूर्जितमिदम्॥ ११॥
त्रिभूवन जे हस्त, सहज करिती, की अंकित |
दशानन त्या हस्ते, करि समर संऽगरभूमीत ||
तयाने हो आपणा, नव शिरे खुडोऽनी अर्पिली |
कृपा आपली त्यावर, खचित अशि ती, सार्थ ठरली ||११||
अमुष्य त्वत्सेवा-समधिगतसारं भुजवनं
बलात् कैलासेऽपि त्वदधिवसतौ विक्रमयतः।
अलभ्या पातालेऽप्यलसचलितांगुष्ठशिरसि
प्रतिष्ठा त्वय्यासीद् ध्रुवमुपचितो मुह्यति खलः॥ १२॥
प्रभो सेवित आपणा, प्रबळचि पुन्हा, तो रावण |
बळे कैलासाला, हलवू धजला, निष्कारण ||
न थारा पाताळी, आपण धरता, अंगुलि-अग्र |
खला कितिही पोसा, कृतघ्न चि तो, या भूवर ||१२||
यदृद्धिं सुत्राम्णो वरद परमोच्चैरपि सतीं
अधश्चक्रे बाणः परिजनविधेयत्रिभुवनः।
न तच्चित्रं तस्मिन् वरिवसितरि त्वच्चरणयोः
न कस्याप्युन्नत्यै भवति शिरसस्त्वय्यवनतिः॥ १३॥
वरद शंभो ज्याने, जग नमविले, हे सत्वर |
स्व-संपत्ती योगे, नमवि इंद्रा, बाणासुर ||
मुळी नाही अद्भुत, सदर कृति हो, ही निश्चित |
होई उन्नति त्याची, सतत चरणी, जो तव नत ||१३||
अकाण्ड-ब्रह्माण्ड-क्षयचकित-देवासुरकृपा
विधेयस्याऽऽसीद् यस्त्रिनयन विषं संहृतवतः।
स कल्माषः कण्ठे तव न कुरुते न श्रियमहो
विकारोऽपि श्लाघ्यो भुवन-भय- भङ्ग- व्यसनिनः॥ १४॥
जगत -हासा कल्पे, सूर असुर ते, भांबावले |
त्रिनेत्रा तुम्ही त्यांचे, तारण करण्या, ते विष पिले ||
जरी कंठहि काळा, भूषवि आपणा, निश्चितपणे |
चराचर नाशाची, भितिच ठरली, आभूषणे ||१४||
असिद्धार्था नैव क्वचिदपि सदेवासुरनरे
निवर्तन्ते नित्यं जगति जयिनो यस्य विशिखाः।
स पश्यन्नीश त्वामितरसुरसाधारणमभूत्
स्मरः स्मर्तव्यात्मा न हि वशिषु पथ्यः परिभवः॥ १५॥
जगी तीर मदनाचा, मुळिच कधि ना, जाई रिता |
असा मदनही गेला, जळून झणि तुऽम्ही कोपता ||
तुम्हा वरती होता, मूढ मतिने त्या, तीर सोडला |
जितेंद्रिय हो तुम्हा, कुणि डिवचले, तो संपला ||१५||
मही पादाघाताद् व्रजति सहसा संशयपदं
पदं विष्णोर्भ्राम्यद् भुज-परिघ-रुग्ण-ग्रह- गणम्।
मुहुर्द्यौर्दौस्थ्यं यात्यनिभृत-जटा-ताडित-तटा
जगद्रक्षायै त्वं नटसि ननु वामैव विभुता॥ १६॥
तुम्ही तांडव करिता, थरथर करी, तेंव्हा मही |
हस्तांदोलन करता, ग्रह गण भिवोनी, भजि हरी ||
जटांच्या आघाते, सहज सुर लोऽक हि डळमळे |
जगाला रक्षाया, स्वरूप आपले, कधि ना कळे || १६||
वियद्व्यापी तारा-गण-गुणित-फेनोद्गम-रुचिः
प्रवाहो वारां यः पृषतलघुदृष्टः शिरसि ते।
जगद्द्वीपाकारं जलधिवलयं तेन कृतमिति
अनेनैवोन्नेयं धृतमहिम दिव्यं तव वपुः॥ १७॥
खगोलाला व्यापी, अतिधवल हे, गंगाजल |
प्रवाहचि जणु त्याचा, शिरसि आपुल्या, सूक्ष्म अचल ||
जगाला तरि त्याने, सहज दिधली, द्वीपाकृती |
अशी भव्यचि काया, तव, शरण मी, आपणाप्रती ||१७||
रथः क्षोणी यन्ता शतधृतिरगेन्द्रो धनुरथो
रथाङ्गे चन्द्रार्कौ रथ-चरण-पाणिः शर इति।
दिधक्षोस्ते कोऽयं त्रिपुरतृणमाडम्बर-विधिः
विधेयैः क्रीडन्त्यो न खलु परतन्त्राः प्रभुधियः॥ १८॥
मही रूपी रथ अन, विधी बनवला, तो सारथी |
रवी चंद्र ही चाके, अचल धनु झाऽला सांप्रती ||
हरी रूपी तीर तो, त्रिपुर प्रति हा, सरसावला |
करी लिलया सगळे, तुम्हिच मतिने, श्रेष्ठ ठरला || १८ ||
हरिस्ते साहस्रं कमल बलिमाधाय पदयोः
यदेकोने तस्मिन् निजमुदहरन्नेत्रकमलम्।
गतो भक्त्युद्रेकः परिणतिमसौ चक्रवपुषः
त्रयाणां रक्षायै त्रिपुरहर जागर्ति जगताम्॥ १९॥
सहस्त्र चि कमलांनी, तव पूजन प्रति, हरी तत्पर |
स्वनेत्र चि तो अर्पी, क्षणिक पडता, कमी सत्वर ||
तुवा त्या भक्तीने, मुदित होऊनी, चक्र दिधले |
शिवा ते जगताचे, तारण करण्या, साधन ठरे || १९ ||
क्रतौ सुप्ते जाग्रत् त्वमसि फलयोगे क्रतुमतां
क्व कर्म प्रध्वस्तं फलति पुरुषाराधनमृते।
अतस्त्वां सम्प्रेक्ष्य क्रतुषु फलदान-प्रतिभुवं
श्रुतौ श्रद्धां बध्वा दृढपरिकरः कर्मसु जनः॥ २०॥
सदा यज्ञाचे फल, त्वरित दिधण्या, तुम्ही उत्सुक |
जरी झाऽले नष्ट, उचित भजणे, देवादिक ||
म्हणे वेदवचन ते, फल प्रदाऽना तुम्ही बांधील |
करी निश्चय नर अन, यज्ञ करिता, मिळवी फल ||२०||
क्रियादक्षो दक्षः क्रतुपतिरधीशस्तनुभृतां
ऋषीणामार्त्विज्यं शरणद सदस्याः सुर-गणाः।
क्रतुभ्रंशस्त्वत्तः क्रतुफल-विधान-व्यसनिनः
ध्रुवं कर्तुः श्रद्धा-विधुरमभिचाराय हि मखाः॥ २१॥
जरी दक्षचि कर्ता, निपुण ऋषी त्याऽचे ऋत्विज |
उपस्थित सुर सगळे, करत बसले, ते हितगुज ||
उधळला तो यज्ञ, तुम्हीच आपल्या, बाऽहू बळे |
अहो नास्तिकांना, उचितची असे, कि फळ मिळे ||२१||
प्रजानाथं नाथ प्रसभमभिकं स्वां दुहितरं
गतं रोहिद् भूतां रिरमयिषुमृष्यस्य वपुषा।
धनुष्पाणेर्यातं दिवमपि सपत्राकृतममुं
त्रसन्तं तेऽद्यापि त्यजति न मृगव्याधरभसः॥ २२॥
स्वकन्या हव्यासे, क्षणिक पळला, तो आधी विधी |
मृगारूपे चतुराऽनन हि नि पुढे, मृग कामिनी ||
मृगा नक्षत्रचि परि, बनवि तिर तो, तव सत्वर |
अजूनहि तो आर्द्रा, तिरची मृग वेऽधा तत्पर || २२ ||
स्वलावण्याशंसा धृतधनुषमह्नाय तृणवत्
पुरः प्लुष्टं दृष्ट्वा पुरमथन पुष्पायुधमपि।
यदि स्त्रैणं देवी यमनिरत-देहार्ध-घटनात्
अवैति त्वामद्धा बत वरद मुग्धा युवतयः॥ २३॥
उमेच्या सौंदर्ये, मोहित करि आपऽणा मदन तो |
कटाक्षाने आपल्या, त्वरित जळुनी, भस्म परि तो ||
गिरीऽजेची भक्ती, बनवि तिजला, तव कामिनी |
उमा लंपट आपणा, म्हणत तरि ती, मूढ मानिनी ||२३||
श्मशानेष्वाक्रीडा स्मरहर पिशाचाः सहचराः
चिता-भस्मालेपः स्रगपि नृकरोटी-परिकरः।
अमङ्गल्यं शीलं तव भवतु नामैवमखिलं
तथापि स्मर्तॄणां वरद परमं मङ्गलमसि॥ २४॥
स्मशानी संचार, वश पिशाऽच्चे, आणि ती भुते |
उटी प्रेतांची अन, रूंडमाऽला, गळि शोभते ||
अमंगळ आऽचारचि, असूनी आपला, तो सर्वदा |
खरोखर भक्तांना, मंगलकारक, तुम्ही हो शिवा || २४ ||
मनः प्रत्यक्चित्ते सविधमविधायात्त-मरुतः
प्रहृष्यद्रोमाणः प्रमद-सलिलोत्सङ्गति-दृशः।
यदालोक्याह्लादं ह्रद इव निमज्यामृतमये
दधत्यन्तस्तत्त्वं किमपि यमिनस्तत् किल भवान्॥ २५॥
शम व दम नि तितिक्षा, प्राप्त करूनीऽ, वैराग्य ते |
ऋषी ध्यान करी अन, अंती नयनी, मोदाश्रुते ||
रोमांचित अशी काया, प्राप्त त्या परमाऽत्म्या मुळे |
तुम्हीच खरचचि कर्ताऽ अंति सर्वांऽना हो कळे || २५ ||
त्वमर्कस्त्वं सोमस्त्वमसि पवनस्त्वं हुतवहः
त्वमापस्त्वं व्योम त्वमु धरणिरात्मा त्वमिति च।
परिच्छिन्नामेवं त्वयि परिणता बिभ्रति गिरं
न विद्मस्तत्तत्त्वं वयमिह तु यत् त्वं न भवसि॥ २६॥
तुम्हिच रवि तुम्ही चंद्र, पवन आणि तो, अग्निही तुम्ही |
तुम्हिच जल आकाशन, धरति आणि आऽत्मा ही तुम्ही ||
जगी जाणति सारे, सत्य सगळे, सर्वश्रुत |
तुम्हा वाचून कुठली, गोष्ट मुळी ना, संभऽवत || २६ ||
त्रयीं तिस्रो वृत्तीस्त्रिभुवनमथो त्रीनपि सुरान्
अकाराद्यैर्वर्णैस्त्रिभिरभिदधत् तीर्णविकृति।
तुरीयं ते धाम ध्वनिभिरवरुन्धानमणुभिः
समस्तं व्यस्तं त्वां शरणद गृणात्योमिति पदम्॥ २७॥
तिन्ही वेद अवस्था, त्रिभुवन व ते, देवहि तिन्ही |
अ-ऊ-म चि ॐकारी, सर्व स्थिति या, प्रतिपादिती ||
तुम्ही त्या उल्लंघुनी, चवथी स्थिति की, संपादिली |
ॐकाऽराची दीक्षा, शरण कुणी येऽता तुम्ही दिली || २७ ||
भवः शर्वो रुद्रः पशुपतिरथोग्रः सहमहान्
तथा भीमेशानाविति यदभिधानाष्टकमिदम्।
अमुष्मिन् प्रत्येकं प्रविचरति देव श्रुतिरपि
प्रियायास्मैधाम्ने प्रणिहित-नमस्योऽस्मि भवते॥ २८॥
तुम्ही उग्र मनस्वी, तापट आणखी, संहारक |
अती बलशाली तरि, विश्व जन्मा, तुम्हि कारक ||
प्रभो ईश्वर आपली, आठही नामे, अति मंगल |
वेदांनाही भारी, नमन धरुनी, पद यूगुल || २८ ||
नमो नेदिष्ठाय प्रियदव दविष्ठाय च नमः
नमः क्षोदिष्ठाय स्मरहर महिष्ठाय च नमः।
नमो वर्षिष्ठाय त्रिनयन यविष्ठाय च नमः
नमः सर्वस्मै ते तदिदमतिसर्वाय च नमः॥ २९॥
नमन अन्तःपुर स्थित, आणिक अतिदुर स्थित, शंकरा |
नमन अती सूक्ष्मचि परि, अतिशय महाऽन चि, शंकरा ||
नमन अति प्राचिन तरि, नुतन अतिशय, तव शंकरा |
नमन अंतर्यामी, सर्वगाऽमी तुज, शंकरा || २९ ||
बहुल-रजसे विश्वोत्पत्तौ भवाय नमो नमः
प्रबल-तमसे तत् संहारे हराय नमो नमः।
जन-सुखकृते सत्त्वोद्रिक्तौ मृडाय नमो नमः
प्रमहसि पदे निस्त्रैगुण्ये शिवाय नमो नमः॥ ३०॥
रजोगुण धारी, विश्व जनक त्या, भवास नमन करा |
तमोगुण धारी, विश्वविनाशक, हरास नमन करा ||
सत्वगुण धारी, जगतत्रात्या, मृडास नमन करा |
सर्वगुण धारी, त्रिगुणातीता, शिवास नमन करा || ३० ||
कृश-परिणति-चेतः क्लेशवश्यं क्व चेदं
क्व च तव गुण-सीमोल्लङ्घिनी शश्वदृद्धिः।
इति चकितममन्दीकृत्य मां भक्तिराधा
द्वरद चरणयोस्ते वाक्य-पुष्पोपहारम्॥ ३१॥
लघु हळवी दुबळी की, माझी हो, हस्व ती मती |
त्रिगुण चि उल्लंघी ती, दिव्य मती, आपणाप्रति ||
समजुनी मज तुम्ही, जाड्य ते, दूर केले |
शब्द रुपी पुष्पमाला, चरणी आपुल्या, विराजे || ३१ ||
असित-गिरि-समं स्यात् कज्जलं सिन्धु-पात्रे
सुर-तरुवर-शाखा लेखनी पत्रमुर्वी।
लिखति यदि गृहीत्वा शारदा सर्वकालं
तदपि तव गुणानामीश पारं न याति॥ ३२॥
सिंधू रुपी दौऽ तितली, काळी हो, करुनी शाई |
कल्पतरू लेखणी अन, धरणी काऽगद चि होई ||
बसली अशी लिहित, शारदा जरी अखंड |
करू न शकली शब्दबद्ध, गुण कि आपले प्रचंड || ३२ ||
असुर-सुर-मुनीन्द्रैरर्चितस्येन्दु-मौलेः
ग्रथित-गुणमहिम्नो निर्गुणस्येश्वरस्य।
सकल-गण-वरिष्ठः पुष्पदन्ताभिधानः
रुचिरमलघुवृत्तैः स्तोत्रमेतच्चकार॥ ३३॥
असुर सुर मुनींनी, वर्णिले गुणचि ज्याचे |
पूजन केलेचि त्यांनी, स्तवन ही रचून त्याचे ||
प्रभू तुम्ही अजि ऐसे, वंदी तो पुष्पदंत
भजन तव करी तो, गाउनी कथित स्तोत्र || ३३ ||
अहरहरनवद्यं धूर्जटेः स्तोत्रमेतत्
पठति परमभक्त्या शुद्ध-चित्तः पुमान् यः।
स भवति शिवलोके रुद्रतुल्यस्तथाऽत्र
प्रचुरतर-धनायुः पुत्रवान् कीर्तिमांश्च॥ ३४॥
जटा धारि त्या शिवाचे, स्तोत्र हे पुण्यकारी
प्रतिदिनी शुद्ध चित्ते, जो कुणी क्षणिक गाई
कथित खचित पावे, रुद्र लोक ही त्वरीत
धन पुत्र आयु कीर्ती, प्राप्त तो करि सुपात्र ||३४ ||
महेशान्नापरो देवो महिम्नो नापरा स्तुतिः।
अघोरान्नापरो मन्त्रो नास्ति तत्त्वं गुरोः परम्॥ ३५॥
शिवाविण ना दुजा देव, महिम्ना विण नाही स्तुती
अघोर चि हा एक मंत्र, रुद्रा विण ना दुजा गुरु || ३५ ||
दीक्षा दानं तपस्तीर्थं ज्ञानं यागादिकाः क्रियाः।
महिम्नस्तव पाठस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम्॥ ३६॥
दान दीक्षा तप व यात्रा, यज्ञ कर्मान्परी कृती
सोळापट परि फल प्राप्ती, महिम्न चि जे सदा गाती || ३६ ||
कुसुमदशन-नामा सर्व-गन्धर्व-राजः
शशिधरवर-मौलेर्देवदेवस्य दासः।
स खलु निज-महिम्नो भ्रष्ट एवास्य रोषात्
स्तवनमिदमकार्षीद् दिव्य-दिव्यं महिम्नः॥ ३७॥
कुसुम दशन नामे, एक गंधर्व होता
शिव बिल्वपत्र त्याच्या, पाउली क्षणिक पडता
सदाशिव अवकृपेने, दुःखी तो त्वरित झाला
म्हणुनि रचुनी ऐसे, स्तोत्र तो अर्पि त्याला || ३७ ||
सुरगुरुमभिपूज्य स्वर्ग-मोक्षैक-हेतुं
पठति यदि मनुष्यः प्राञ्जलिर्नान्य-चेताः।
व्रजति शिव-समीपं किन्नरैः स्तूयमानः
स्तवनमिदममोघं पुष्पदन्तप्रणीतम्॥ ३८॥
सूर गुरु पूज्यचि हे, स्तोत्र ते स्वर्गदायी
पठण करि कुणीही, खचित तो मुक्ती पावी
पुष्पदंत कृत स्तोत्र, रोज जो स्तवन करतो
शिवप्रति गती त्याची, स्वर्ग ही प्राप्त होतो || ३८ ||
आसमाप्तमिदं स्तोत्रं पुण्यं गन्धर्व-भाषितम्।
अनौपम्यं मनोहारि सर्वमीश्वरवर्णनम्॥ ३९॥
गंधर्व रचित हे स्तोत्र समाप्ती प्रत ये आता |
सुंदर वर्णन शंकराचे, अनुपमचि ही असे सदा || ३९ ||
इत्येषा वाङ्मयी पूजा श्रीमच्छङ्कर-पादयोः।
अर्पिता तेन देवेशः प्रीयतां मे सदाशिवः॥ ४०॥
अशी ही अक्षरी पूजा, वाहिली शिवा तुज प्रति
शरण आलो तुम्हा देवा, द्यावी तुम्ही मम सद्गती || ४० ||
तव तत्त्वं न जानामि कीदृशोऽसि महेश्वर।
यादृशोऽसि महादेव तादृशाय नमो नमः॥ ४१॥
न जाणे मी रूप तुमचे, ठाव नाही तवाकृती
जसे आहे रूप तुमचे, शरण मी त्या रुपा प्रति || ४१ ||
एककालं द्विकालं वा त्रिकालं यः पठेन्नरः।
सर्वपाप-विनिर्मुक्तः शिव लोके महीयते॥ ४२॥
एकदा दोनदा अथवा, तीन वेळा म्हणे कुणी
सर्व पापां मधुन मुक्ती, अंति जातो शिवाप्रती || ४२ ||
श्री पुष्पदन्त-मुख-पङ्कज-निर्गतेन| स्तोत्रेण किल्बिष-हरेण हर-प्रियेण।
कण्ठस्थितेन पठितेन समाहितेन|सुप्रीणितो भवति भूतपतिर्महेशः॥ ४३॥
श्री पुष्पदंतमुखकमला, तून जे आले| स्तवन हे महादेवा, प्रति अर्पिले
पठण जो, करि त्याऽचे मनोमन|शिवचि तो करतो, त्याचे रक्षण || ४३ ||
पुष्पदंत कृत महिम्न, भाषा त्याची कि संस्कृत
मी मोडक गिरीश सुधीर, भाषांतरि त्या मराठीत
ठेऊनही त्या समवृत्त, बदलली नाही गेयता
कृपा होऊनी त्या शिवाची, सौख्य लाभू दे सर्वथा || ४४ ||
॥ इति श्री पुष्पदन्त विरचितं शिवमहिम्नः स्तोत्रं समाप्तम्॥